2025 оны Физикийн Нобелийн шагналын ялагчид Нобелийн хороо 2025 оны Физикийн шагналын ялагчдыг зарлалаа. Тэдгээр нь АНУ-д ажилладаг гурван эрдэмтэн: Жон Кларк, Мишель Деворе болон Жон Мартинис нар юм. Тэд квантын физикт мэргэшсэн байна.
АНУ-ын их сургуулиудад ажилладаг квантын физикч эрдэмтэд – Их Британиас гаралтай Жон Кларк, Францас гаралтай Мишель Деворе, АНУ-ын иргэн Жон Мартинис нар – 2025 оны Физикийн Нобелийн шагнал хүртлээ. Шведийн Хааны Шинжлэх Ухааны Академийн Нобелийн хороо энэ шийдвэрийг 10-р сарын 7-ны Мягмар гаригт Стокгольмд зарлалаа.
Кларк Калифорнийн Их Сургуулийн Беркли дахь салбарт, Мартинис Санта-Барбара дахь Калифорнийн Их Сургуульд, Деворе Йелийн Их Сургууль болон Санта-Барбара дахь байгууллагуудад судалгаа хийжээ.
Макроскоп квантын механик туннелированиег нээсэн нь
Эрдэмтдийг “цахилгааны хэлхээнд макроскоп квантын механик туннелирование болон эрчим хүчний квантовангийн нээлтийг” шагнасан байна. Ялагчдын туршилтууд квантын физикт бодит үйлдэл харуулсан гэж Нобелийн хороо онцолсон.
Физикт гол асуудал бол квантын механик нөлөөг харуулж чадах системийн хамгийн их хэмжээ юм. 2025 оны ялагчид цахилгааны хэлхээн дээр туршилт хийж, гардаа бариад авч явах боломжтой системд квантын механик туннелирования болон эрчим хүчний квантован түвшинг харуулсан байна.
Эрдэмтэд бараг 1 сая евро хүртэнэ
2024 онд Физикийн Нобелийн шагналыг АНУ-ын Жон Хопфилд болон Канадын Джеффри Хинтон нар “хиймэл нейрон сүлжээг ашиглан машины сургалтын үндэс болсон үндсэн нээлт болон зохион бүтээлүүд”-ийн төлөө хүртсэн. Өмнөх жил 2023 онд Огайогийн Их Сургуулийн (АНУ) Пьер Агостини, Макс Планкийн Хүрээлэн болон Людвиг-Максимилианы Мюнхений Их Сургуулийн (Герман) Ференц Краус, Лундогийн Их Сургуулийн (Швед) Анн Л’Улье нар “электронуудын динамикийг судлахад аттосекундны гэрлийн импульс үүсгэгч туршилтын аргууд”-ын төлөө шагнагдсан.
1901 оноос хойш Физикийн Нобелийн шагналыг 118 удаа олгож, 226 эрдэмтэн хүртсэн бөгөөд тэдний дунд зөвхөн таван эмэгтэй байв. Шагналын хэмжээ 11 сая Шведийн крон (ойролцоогоор 900 мянган евро) юм.
Нобелийн долоо хоног үргэлжилж байна
Нобелийн долоо хоногийн эхний өдөр буюу 10-р сарын 6-нд Физиологи ба Анагаах Ухааны шагналын ялагчдыг зарлалаа. АНУ, Японы эрдэмтэд – Мэри Э. Брунков, Фредерик Рамсделл болон Шимон Сакагучи нар – “периферийн дархлааны тэсвэржилтийн талаарх нээлтүүд”-ийн төлөө шагнагдсан. Эдгээр нээлтүүд “дархлааны систем хэрхэн ажилладаг, яагаад бүх хүнд хүндрэлтэй аутоиммун өвчин үүсдэггүйг ойлгоход шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэсэн” гэж Нобелийн хороо мэдэгджээ.
Лхагва гариг буюу 10-р сарын 8-нд Химийн шагналын ялагчдыг, 10-р сарын 9-нд Утга Зохиолын шагналыг зарлана. 10-р сарын 10-нд Ослод Энх Тайвны шагналын ялагчийг зарлаж, 10-р сарын 13-нд Шведийн Банкны 1968 оны санаачилгаар байгуулагдсан Альфред Нобелийн дурсгалд зориулсан Эдийн Засгийн шагналын ялагчийг зарлана.
Дарга нарын тунгийн зохион бүтээгч Альфред Нобелийн гэрээслэлээр Физиологи ба Анагаах Ухаан, Физик, Хими, Утга Зохиол, Энх Тайвны таван шагналыг 1901 оноос эхлэн олгодог. 1969 оноос хойш Шведийн Банкны санаачилгаар Эдийн Засгийн Шинжлэх Ухааны шагналыг нэмж олгодог бөгөөд үүнийг албан бус “Эдийн Засгийн Нобелийн шагнал” гэж нэрлэдэг. Энх Тайвны шагналыг Норвегийн нийслэл Ослод, бусад бүгдийг Шведийн нийслэл Стокгольмд олгодог.
Физик сонирхогчдын хувьд урам зориг өгсөн мэдээ байна
Ийм хэмжээнд хүрсэн эрдэмтдэд ч төрийн дэмжлэг хэрэгтэй