Оросын хөнгөн цагааны аварга “Русал” компани болон Их Британи-Австралийн уул уурхайн “Рио Тинто” группийн хооронд үүссэн 105 тэрбум рублийн (1.1 тэрбум орчим ам.доллар) нэхэмжлэхтэй шүүхийн маргаан олны анхаарлыг татаж байна. Уг маргааны явцад “Рио Тинто”-гийн эзэмшлийн “Оюу Толгой” уурхайн нэр дурдагдсан боловч шинжээчид болон хуульчид үүнийг бодит байдал дээр Монгол дахь төсөлд нөлөөлөх боломжгүй гэж үзэж байна.
Маргааны Үүсэл: Австрали Дахь Хориг
Маргаан 2022 онд Австрали улс ОХУ-ын эсрэг хориг арга хэмжээ авснаас үүдэлтэй.
- Үйлдвэр: Австралийн “Queensland Alumina” үйлдвэрийн 80%-ийг “Рио Тинто”, 20%-ийг “Русал” эзэмшдэг байв.
- Хориг: Австралийн Засгийн газар ОХУ-д хөнгөн цагааны түүхий эд нийлүүлэхийг хориглосноор “Рио Тинто” тус үйлдвэрийг бүрэн хяналтдаа авч, “Русал”-ыг удирдлага болон бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтээс шахан гаргасан.
- Шүүхийн Шийдвэр: “Русал” Австралийн шүүхэд хандсан боловч 2024 онд шүүхээс хориг арга хэмжээг “давагдашгүй хүчин зүйл” гэж үзэн нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгожээ.
Оросын Шүүхийн Шийдвэр ба “Оюу Толгой”
Австралийн шүүхэд ялагдсан “Русал” ОХУ-ын Калининград мужийн Арбитрын шүүхэд хандсан бөгөөд 2025 оны 12-р сарын 10-нд шүүх тэдний 105 тэрбум рублийн нэхэмжлэлийг хангаж шийдвэрлэжээ.
Яагаад “Оюу Толгой” нэр дурдагдав? “Рио Тинто” ОХУ-д шууд эзэмшлийн хөрөнгөгүй тул “Русал” нэхэмжлэгчээр “Рио Тинто”-гийн олон улс дахь охин компаниудыг татсан. Үүний дотор Монгол дахь “Оюу Толгой” (66%-ийг Рио Тинто эзэмшдэг) багтсан байна.
Бодит Нөхцөл Байдал ба Үр Дагавар
Хэдийгээр Оросын шүүх шийдвэр гаргасан ч энэ нь Монгол Улс дахь “Оюу Толгой”-н өмчлөлд нөлөөлөхгүй гэх хэд хэдэн үндэслэл байна:
- Хууль Зүйн Хүчин Чадал: Оросын мужийн шүүхийн шийдвэр Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээрх гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хураах, шилжүүлэх эрх зүйн үндэслэл болохгүй.
- Монгол Улсын Байр Суурь: Монгол Улс нь ОХУ-ын эсрэг хориг арга хэмжээ аваагүй “найрсаг хөрш” боловч олон улсын гэрээ, конвенцийн дагуу хөрөнгө оруулагчийн эрхийг хамгаалах үүрэгтэй.
- Олон Улсын Арбитр: “Рио Тинто” Оросын шүүхийн шийдвэрийг хууль бус гэж үзэж байгаа бөгөөд олон улсын Арбитрт хандан өөрийн хөрөнгөө хамгаалах бүрэн боломжтой.
- Тактик: Ажиглагчдын үзэж буйгаар “Русал”-ын энэ алхам нь “Оюу Толгой”-г эзэмших гэхээсээ илүү “Рио Тинто”-д шахалт үзүүлж, санхүүгийн болон түүхий эдийн өөр хэлцэлд хүрэх тактик байх магадлалтай.
- “Русал”-ын Цаашдын Төлөвлөгөө
Түүхий эдийн хомсдолд орсон “Русал” компани 2025-2028 онд дараах стратегийг баримталж байна: Энэтхэгийн хөнгөн цагааны үйлдвэрийн 50 хүртэлх хувийг худалдан авах. Хятадын ижил төрлийн үйлдвэрийн 30 хувийг эзэмших. Ленинград мужид жилд 4.8 сая тонн хүчин чадалтай шинэ үйлдвэр барих.
