20-р зууны эхэн болон дунд үеэс янжуур тамхины хэрэглээ дэлхий даяар эрчимтэй өсөж, 1990 он гэхэд оргилдоо хүрсэн байдаг. Энэ нь өвчлөл, нас баралтын түвшинг нэмэгдүүлсэн боловч 2000 оноос хойш хөгжингүй орнууд тамхидалтыг бууруулах чиглэлээр тодорхой арга хэмжээ авч эхэлсэн. Сүүлийн 10 жилд дэлхий даяар тамхидалтын түвшин буурч, түүхэн доод хэмжээндээ хүрээд байна. Гэсэн хэдий ч ядуу буурай орнуудад энэ хандлага эсрэгээрээ өсүүр байгаа юм.
Хөгжингүй орнуудын амжилт
- Шинэ Зеланд: 2011 оноос хэрэгжүүлж буй “Тамхигүй улс – 2025” хөтөлбөрийн хүрээнд 2009 оноос хойш төрсөн иргэд янжуур тамхи худалдан авахыг хуулиар хориглосон. Үүний үр дүнд тамхидалтын түвшин 2011 оныхоос хоёр дахин буурч, 8%-д хүрсэн.
- АНУ: 2011 онд 44 сая идэвхтэй тамхи татагч байсан бол 2023 онд 17 сая болж, тамхидалтын түвшин 11%-д хүрсэн.
- Англи: Одоогоор тамхидалтын түвшин 12% байгаа бөгөөд 2030 он гэхэд 5%-аас доош хэмжээнд хүргэх зорилт тавьжээ.
Тамхидалтыг бууруулах стратеги
Хөгжингүй орнуудын тамхидалтыг бууруулах гол хүчин зүйлсийн нэг нь янжуур тамхины хор хөнөөлийг багасгах орлуулах бүтээгдэхүүний хэрэглээг дэмжих явдал юм. АНУ-ын Хүнс ба Эмийн зохицуулалтын агентлаг (FDA)-ийн Тамхин бүтээгдэхүүн хариуцсан дарга Брайн Кинг: “Тамхидалтыг бууруулах арга зам бол цахилгаан болон халаадаг тамхи мөн” гэж мэдэгдсэн. Өвчин судлалын нийгэмлэг цахилгаан тамхи нь янжуур тамхитай харьцуулахад 95%-иар бага хортой гэж дүгнэжээ. Английн Засгийн газар 2023 оны сүүлээс 1 сая цахилгаан тамхийг үнэгүй тараах хөтөлбөр эхлүүлсэн бол Шинэ Зеланд “Тамхигүй үндэстэн” зорилгодоо хүрэхэд ойрхон байгаагаа мэдэгдэж, цахилгаан тамхийг уриалж байна. Швед, Япон, Канад, Герман зэрэг улсууд ч никотины хэрэглээг аажмаар бууруулахыг дэмжиж байна.
Монголын нөхцөл байдал
Монгол Улсад тамхидалтын түвшин 27% байгаа бөгөөд ДЭМБ-ын судалгаагаар хоёр эрэгтэй тутмын нэг нь янжуур тамхи хэрэглэдэг гэжээ. Энэ нь ядуу буурай орнуудын тамхидалтын өндөр түвшний нэг жишээ юм.
