Монголын говийн хөрсөн доороос 1970-аад оны малтлага, хайгуулын үеэр илэрсэн үлэг гүрвэлийн ясны хэсгүүдийг 2023 онд дахин шинжилсний үндсэн дээр шинэ төрөл зүйл болохыг тогтоожээ. Улмаар 2025 оны зургаадугаар сард Канадын Калгаригийн их сургуулийн эрдэмтэд “Nature” сэтгүүлд нийтлэл гаргаж, шинжлэх ухаанд урьд өмнө бүртгэгдээгүй энэхүү махчин амьтныг “Ханхүүлуу монголиенсис” (Khankhuuluu mongoliensis) хэмээн нэрлэн албан ёсоор бүртгүүлсэн байна.
Хамгийн сүүлчийн завсрын үеийн махчин
Ханхүүлуу нь ойролцоогоор 89–96 сая жилийн өмнө, Крэйдагийн үед амьдарч байсан гэж үзэж байна. Тэрбээр алдарт тираннозавруудын шууд өвөг биш ч тухайн бүлгийн завсрын үеийн сүүлчийн төлөөлөгчдийн нэг хэмээн тодорхойлогджээ. Энэхүү амьтан нь Tyrannosaurus rex зэрэг аварга махчдын хувьслын гүүр болон тооцогдож байна.
Биеийн бүтэц, анатомийн онцлогууд
- Биеийн урт: ~4 метр
- Жин: ~750 кг
- Хөдөлгөөн: Хоёр хөл дээр хурдан гүйдэг
- Хооллолт: Жижиг амьтдыг агнадаг махчин
- Эрүүний бүтэц: Хүчтэй, хурц шүдтэй — тас хазах чадвартай
- Толгойн яс: Дээд амны яс нь тираннозавруудын хөгжлийн шинж чанарыг агуулсан
- Хамрын яс: Онцгой зузаан бөгөөд бат бөх. Энэ нь амьсгал ба булчингийн бүтцийн хөгжилтэй холбоотой гэж таамаглаж байна
Нэрийн утга ба тайлбар
Khankhuuluu mongoliensis хэмээх нэрийг “ханхүүгийн зиндааны махчин” гэсэн утгаар өгчээ. Доктор Дарла Зелинитски тайлбарлахдаа: “Тираннозавр бол эволюцийн хаан. Харин Ханхүүлуу бол түүний урьдчилсан үеийн хунтайж” хэмээн тодотгожээ.
Монголын шинжлэх ухаанд оруулж буй хувь нэмэр
Монголын говь нь үлэг гүрвэлийн олдвороороо дэлхийд алдартай бүс нутаг бөгөөд Ханхүүлуу нь Тарбозавр, Велоцираптор, Протоцератопс зэрэг домогт үлэг гүрвэлүүдийн дараагийн том нээлт боллоо. Энэхүү олдвор нь Монгол Улсын шинжлэх ухааны салбарт томоохон дэмжлэг болж, гадаадын судлаачдын анхаарлыг дахин манай орон руу татаж байна.
